Biotech cruciaal in de eiwittransitie

Biotech is een cruciaal onderdeel van de toekomstige voedselvoorziening in Nederland, zegt Annemiek Verkamman van hollandbio. “Binnen de Nationale Eiwitstrategie hebben toepassingen uit biotech een prominente rol. Helaas werkt de huidige wet- en regelgeving remmend. Om onze leidende positie te behouden, moet hier verandering in komen.”

Hollandbio is de belangenvereniging voor biotechbedrijven. De vereniging is tien jaar geleden opgericht en telt momenteel 280 leden. “Wij werken vanuit het idee dat biotech het leven beter maakt”, vertelt managing director Annemiek Verkamman. “Onze leden maken bijvoorbeeld geneesmiddelen, vaccins en diagnostische tests, maar ook enzymen die ervoor zorgen dat je op 30 graden kunt wassen. Op het gebied van voeding gaat het vooral om plantenveredeling, kweekvlees en fermentatieprocessen.”

In eerste instantie lijken farmacie en voeding ver uit elkaar te liggen, maar het tegendeel is waar. “Beide disciplines maken veelvuldig gebruik van moleculaire biologie. En voor de productie is er een sleutelrol voor fermentatie. Dit kennen we natuurlijk al van het maken van yoghurt of bier, maar ook geneesmiddelen. De volgende stap is precisiefermentatie, waarbij met de hulp van algen of schimmels alternatieven worden geproduceerd van reststromen.”

Er zijn nog andere overeenkomsten. “De bedrijven werken heel kennisintensief, waarbij ze zoeken naar samenwerking met universiteiten. Daarnaast hebben ze veel kapitaal nodig voor het ontwikkelen van hun innovaties, die bovendien een hoog risico hebben dat ze mislukken. Complexe wet- en regelgeving maakt het er niet makkelijker op. Als je ergens de eerste mee bent, zoals met kweekvlees, dan loop jij altijd tegen obstakels op. De regelgeving is immers niet gemaakt met jouw product in het achterhoofd. Dan ben je het haasje. Terwijl dat niet zo zou moeten zijn.”

Koppositie niet verliezen

Deze belemmerende wet- en regelgeving is haar een doorn in het oog. “Nederland staat als klein land bekend om grote daden. Sinds jaar en dag zijn we bezig met het bedenken van nieuwe oplossingen die ons leven beter maken. We waren een van de koplopers in de landbouw revolutie en de digitale revolutie en zijn al heel lang toonaangevend in fermentatie en plantenveredeling.”

Om in de toekomst de koppositie in de voedselvoorziening te blijven behouden, heb je toegang nodig tot technologische innovatie, vervolgt Verkamman. “Ook in andere landen staan de ontwikkelingen niet stil. Om een wereldspeler te blijven, moeten we voorop blijven lopen. Biotech is daarbij ontzettend belangrijk.”

Eiwittransitie

Dat geldt ook voor de eiwittransitie. “De vraag naar duurzame en gezonde voeding neemt toe. Biotech is een cruciaal onderdeel van de eiwittransitie. Vooruitgang in de wetenschap zorgt ervoor dat de technologie steeds toegankelijker wordt. Door nieuwe technologieën ontstaan er steeds meer mogelijkheden en businessmodellen voor unieke producten, die we in het verleden niet konden produceren. Denk bijvoorbeeld aan mycoproteïnen: eiwit afkomstig van schimmels, gisten of zwammen. De mogelijkheden zijn eindeloos. Zo maakt een van onze leden palmolievervangers en produceert een ander bedrijf moleculen uit de CO₂ in de lucht.”

Een andere nieuwe mogelijkheid is kweekvlees. “Een geniale vinding. In plaats van een koe te slachten, neem je alleen een stamcel af. Door de cel de juiste voedingsstoffen te geven, kun je er bijvoorbeeld een spiercel of een vetcel van maken. Zo kun je dus vlees creëren, dat uit een combinatie van beide cellen bestaat.”

Ten derde noemt ze het met eiwit verrijken van bestaande gewassen, zoals aardappelen. “Dat lijkt misschien science fiction, maar dat is het niet. Alle groenten die in de supermarkt liggen, zijn met behulp van plantenveredeling tot stand gekomen. Het toevoegen van extra eiwit is de volgende stap.”

Uitdagingen biotech-toepassingen

Ondanks dat biotech-toepassingen binnen de Nationale Eiwitstrategie een prominente rol hebben gekregen, laten een verdere uitwerking en een toereikend budget lang op zich wachten, merkt Verkamman. “Vanuit het Stikstoffonds is er wel geld beschikbaar voor het moderniseren van stallen, maar niet voor innovaties uit gecultiveerd vlees of (precisie)fermentatie, die evengoed bijdragen aan de beoogde doelstellingen.”

De biotech-ondernemers lopen echter ook tegen allerlei uitdagingen aan. “De nieuwe ontwikkelingen zijn duur, zorgen voor een hoog risico en een lange weg naar de markt. Om van een bepaalde innovatie een succes te maken, moet je zorgen voor opschaling om de prijs te verlagen. Bedrijven moeten op een gegeven moment deze stap durven te zetten. Daarnaast spelen ook andere factoren een rol, waar de ondernemers geen invloed op hebben, zoals de belemmerende regelgeving, die remmend is op de ontwikkeling en implementatie van innovaties.”

Crispr-Cas

Al zijn er veranderingen op komst. Zo werkt de Europese Unie aan goedkeuring van nieuwe biotechnologisch technieken zoals  Crispr-Cas voor gewassen. “Crispr-Cas kun je zien als een schaartje dat het dna op een heel specifieke plaats kan ‘knippen’. De mogelijkheden zijn oneindig. Zo zijn er appels en champignons ontwikkeld die niet meer bruin verkleuren en zo verspilling tegen te gaan. Dit kan door het dna dat de eigenschap voor bruinverkleuring codeert, kapot te knippen. Aan het product zelf kun je niet zien of dit het resultaat is van klassieke veredeling of Crispr-Cas.”

Dat geldt echter niet voor de regelgeving. “In de regelgeving zijn dit echter twee totaal verschillende trajecten. In Amerika zijn producten die op basis van Crispr-Cas tot stand zijn gekomen op de markt. In Europa niet. De achterhaalde regelgeving in de EU is vooral gebaseerd op de gebruikte methode. Terwijl wij van mening zijn dat er gekeken moet worden naar het eindresultaat. Als een product veilig is en doet wat het moet doen, dan vinden wij dat er geen onderscheid moet zijn of zo’n product tot stand is gekomen met behulp van genetische modificatie of niet. Het gaat om het eindresultaat. Biotech mag niet worden gediscrimineerd.”

Modernisering Europese regelgeving

De Europese Commissie zet de stap om de regelgeving te verruimen. “Dit besluit is nog niet definitief, maar zit er wel aan te komen. Binnen een bepaald aantal mutaties wordt Crispr-Cas straks toegestaan.” Verkamman is heel blij met deze aanpassing. “Efsa is verantwoordelijk voor de goedkeuring van genetisch gemodificeerde producten. Bedrijven moeten hiervoor een dossier indienen. Dat brengt zoveel kosten met zich mee dat dit alleen mogelijk is voor de grote spelers. Dat is niet oké. Wij pleiten voor een gelijk speelveld, zodat startups ook een kans krijgen.”

Obstakels weghalen

Hollandbio helpt bedrijven hierbij. “Wij proberen obstakels tussen lab en maatschappij weg te halen. Als ondernemers ergens tegenaanlopen dan proberen wij hen te helpen. Daarbij brengen wij het probleem heel nauwkeurig in kaart. Wat is er precies aan de hand? Welke regelgeving speelt een rol? Hoe ziet de ideale situatie eruit? Als we dat scherp hebben, dan gaan we bijvoorbeeld met de overheid om tafel en proberen we een oplossing te vinden.”

Ter illustratie noemt ze het proeven van kweekvlees. “Dat mocht in het verleden niet worden geproefd, terwijl dit wel cruciaal is. Als je een consumentenproduct ontwikkelt, dan moet je op een gegeven moment feedback krijgen. Daar hebben we op aangedrongen bij het ministerie van LNV en VWS. Uiteindelijk zijn we samen met het ministerie en bedrijven tot een protocol gekomen, dat onlangs voor het eerst is gebruikt door Meatable .”

Ruimte voor vernieuwers

Richting de toekomst ziet Verkamman volop kansen. “We zitten in een transitie. Aan het begin van een transitie wordt er heel vaak gekeken hoe je de bestaande spelers in een andere richting kunt duwen. Dat is goed, dat moet ook. Maar daarnaast moet je ook heel veel ruimte hebben voor de vernieuwers, voor de frontrunners. Het is belangrijk dat de rode loper wordt uitgerold voor innovatie.”

Het aantal biotech-bedrijven in Nederland groeit en Hollandbio groeit daardoor mee. Belangenbehartiging blijft de komende jaren ontzettend belangrijk, weet Verkamman. “Ik ben ervan overtuigd dat iedereen waar dan ook ter wereld zo snel mogelijk van nieuwe wetenschappelijke inzichten moeten kunnen profiteren. Daar maken wij ons sterk voor.”